Rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu biodrowego - na czym polega?
Rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu ma za zadanie przede wszystkim wzmocnić mięśnie, poprawić koordynację ruchową, zwiększyć ruchomość stawów oraz poprawić utrzymywanie równowagi. Dlatego odgrywa ona bardzo dużą rolę w powrocie do zdrowia i powinna zostać rozpoczęta możliwie jak najszybciej po samym zabiegu. Sam proces rehabilitacji powinien zacząć się jednak już przed samym zabiegiem i ma za zadanie poprawić kondycję pacjenta oraz działać rozluźniająco i przeciwbólowo. Niestety statystki publikowane przez NFZ wskazują na spory problem z terminowym rozpoczęciem rehabilitacji pacjentów po zabiegu endoprotezoplastki stawu. Według udostępnianych danych z 2020r zaledwie u niespełna 30% pacjentów zostały wdrożone działania rehabilitacyjne w okresie 42 dni od przebytego zabiegu. Mając na uwadze ilość wykonanych zabiegów w 2020r (72tyś) można dojść do przerażających wniosków gdyż blisko 50 tysięcy pacjentów pozostało bez należytej opieki rehabilitacyjnej która powinna być zapewniona przez fundusz zdrowia.
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego
Staw biodrowy to jeden z największych stawów w ciele człowieka. Zapewnia przenoszenie ciężaru ciała z tułowia na nogi i zapewnia ich ruchomości. Składa się głównie z głowy kości udowej oraz panewki stawu biodrowego kości miedniczej pokrytych chrząstką stawową. Chrząstka ta na wskutek toczącego się procesu zwyrodnieniowego ulega uszkodzeniu co doprowadza do ścierania powierzchni budujących staw biodrowy.
Zabieg alloplastyki przeprowadzany jest u chorych w zaawansowanym stadium zwyrodnienia stawu u których poziom sprawności w czynnościach wykonywanych codziennie zaczyna sprawiać trudności a stosowane środki farmakologiczne nie przynoszą ulgi w bólu. Odpowiednio wcześnie wykonany zabieg daje leprze efekty oraz przynosi zadowalającą sprawność. W przypadku odpowiednio dobranego implantu oraz prawidłowo wykonanego zabiegu należy jak najwcześniej rozpocząć proces rehabilitacji.
Rehabilitacja przedoperacyjna w zabiegu alloplastyki stawu biodrowego
Sam proces rehabilitacji powinien rozpocząć się już tak naprawdę na etapie przedoperacyjnym. Ma ona za zadanie przygotowanie pacjenta do operacji poprzez prowadzenie ćwiczeń ogólnokondycyjnych, wzmacniających mięśni kończyn. W celu przygotowania pacjenta do obciążenia operowanego stawu i nauki chodzenia o kulach wprowadza się ćwiczenia czynne oporowe dla mięśni obręczy barkowej oraz mięśni kończyn górnych. Jedną z popularnych technik rehabilitacyjnych stosowanych na tym etapie jest PNF czyli ćwiczenia we wzorach torowania nerwowo-mięśniowego. Celem prowadzonych ćwiczeń na etapie przedoperacyjnym jest poprawa i utrzymanie ruchomości stawów, zwiększenie siły mięśniowej oraz zapobieżenie zmianom zatorowo-zakrzepowym. Ponadto rehabilitacja przedoperacyjna przygotowuje pacjenta psychofizycznie do operacji oraz zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych.
Rehabilitacja pooperacyjna w endoprotezoplastyce stawu biodrowego
U pacjenta po odbytej operacji ustalana jest indywidualna rehabilitacja. Musi ona być dobrana do pacjenta z uwzględnieniem jego wieku, powodu przebytej operacji oraz ogólnej wydolności organizmu. Rehabilitację rozpocząć można już drugiego dnia po przebytej operacji. W pierwszym etapie pacjent powinien zostać poinstruowany w jaki sposób należy zmieniać pozycje po operacji aby uniknąć zwichnięcia operowanego biodra. Do pierwszych ćwiczeń jakie chory wykonuje po operacji należą te które nie angażują operowanego miejsca. Między innymi:
- Napinanie pośladków
- Wciąganie brzucha
- Dociskanie ud do wewnątrz
- Przyciąganie palców stopy do siebie
- Przyciskanie pięt do materaca
Ćwiczenia podejmowane na tym etapie zwiększają siłę mięśniową, zapobiegają przykurczom oraz przygotowują pacjenta do etapu pionizacji. Dla uzyskania jak najlepszych efektów powinny być wykonywane seriami 2-3 razy dziennie po około 30min na serię. Wśród ćwiczeń wykonywanych z fizjoterapeutą w sposób czynny należą ćwiczenia przeciwzakrzepowe obejmujące czynne ruchy kończyn takie jak krążenia stóp na zewnątrz i do wewnątrz, dynamiczne zaciskanie pięści oraz inne zlecone przez fizjoterapeutę.
Pierwsze próby pionizacji podejmowane są już w 2-3 dobie po operacji. Następnie po osiągnięciu zamierzonego celu fizjoterapeuta przechodzi do nauki chodu początkowo z zastosowaniem balkonika a następnie z użyciem kul. Opanowanie prawidłowej techniki jest bardzo istotne ze względu na długi okres ich użytkowania podczas rehabilitacji. W przypadku protezy cementowej jest to 1,5 do 3 miesięcy a przy protezie bezcementowej 3 do 6 miesięcy. W miarę osiąganych postępów fizjoterapeuta stopniowo wydłuża dystans do przejścia początkowo przy użyciu dwóch kul a następnie jednej. Do kolejnych etapów należy nauka chodzenia po schodach. Rehabilitacja ma na celu powolne doprowadzenie pacjenta do samodzielności poprzez ćwiczenia poprawiające umiejętność utrzymania równowagi oraz zwiększenie zakresu ruchu kończyn i wzmocnienie mięśni.
Przykłady ćwiczeń w rehabilitacji po endoprotezoplastyce
Zajęcia z fizjoterapeutą obejmują ćwiczenia siłowe, rozciągnie mięśni w celu ich uelastycznienia, zabiegi fizykalne (elektrostymulację mięśni), ćwiczenia izometryczne. Do przykładowych ćwiczeń wykonywanych z fizjoterapeutą należą między innymi napinanie pośladków w leżeniu tyłem, przesuwanie pięty po podłożu poprzez zgięcie w kolanie, wciskanie kolanem zrolowanego przedmiotu w podłoże oraz ćwiczenia w siadzie na krześle takie jak prostowanie kończyn dolnych w stawie kolanowym, krążenia ramion oraz ćwiczenia oddechowe. Ćwiczenia z zakresu kinezyterapii mogą być uzupełniane poprzez zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak ciepłolecznictwo, krioterapia, światłolecznictwo, jonoforeza, hydroterapia czy elektroterapia.
Endoprotezoplastyka w liczbach
Na przestrzeni ostatnich lat ilość wykonywanych zabiegów endoprotezoplastyki systematycznie rosła co z jednej strony jest wiadomością dobrą dla osób oczekujących na ten zabieg a z drugiej strony świadczy o niestety pogarszającym się stanie zdrowia społeczeństwa gdyż zabieg ten wymagany jest u coraz to większej liczby osób. W samym 2017 roku na zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego oczekiwało ok. 102tyś osób a stawu kolanowego ponad 118tyś osób. Samych zabiegów na przestrzeni roku wykonano u niespełna 90tyś pacjentów co daje nam ponad 130tyś osób które niestety nie zdołały skorzystać z możliwości wykonania zabiegu.
Wszystkie te osoby powinny zostać do czasu zabiegu objęte opieką rehabilitacyjną a pacjenci po przebytych operacjach niezwłocznie rozpocząć powrót do zdrowia pod okiem fizjoterapeuty. Statystyki prowadzone przez Narodowy Fundusz Zdrowia które klasyfikują pacjentów objętych opieką rehabilitacyjną do 42 dni od przebytej operacji pokazują że niestety opieka ta dociera tylko od około 30% pacjentów. W wyniku niewydolności systemu społecznego znaczna część osób musi szukać pomocy w sektorze prywatnym który też z racji wciąż niewielkiej i niedocenianej grupy fizjoterapeutów nie jest w stanie uzupełnić tych braków i pomóc każdemu pacjentowi w określonym czasie.
Sytuacją osób oczekujących na zabieg przygląda się również NIK który sprawdza wydolność systemu który ze względu na pandemię w 2020 roku zanotował znaczący spadek. Z danych które pozyskał NIK wynika iż w 2019 roku pacjenci oczekujący na zabieg zamiast 3 do 6mc oczekiwali niemal 18 miesięcy w przypadku stawu biodrowego a nawet 22 miesiące w przypadku stawu kolanowego. Również czas leczenia przekracza zalecane maksima jednego roku co jest bezpośrednio powiązane z ograniczonym dostępem do rehabilitacji.
WHO o potrzebie zmian w systemie rehabilitacji po endoprotezoplastyce
WHO zwyrodnienie stawów uznało za chorobę cywilizacyjną. Według szacunków co trzecia osoba w podeszłym wieku będzie wymagała przeprowadzenia zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego. Specjaliści w tej dziedzinie alarmują o potrzebie natychmiastowego wdrożenia programu usprawniającego. System zintegrowanej opieki okołooperacyjnej dla dorosłych po endoprotezoplastyce który zakładał by przygotowanie pacjenta przedoperacyjne, śródoperacyjne oraz pooperacyjne w której uczestniczyłby zarówno pacjent jak i całe grono specjalistów, (lekarz, anestezjolog, fizjoterapeuta oraz opieka pielęgnacyjna) skróciłby długość pobytu w szpitalu, obniżył częstość powikłań oraz poprawił funkcję stawu w okresie pooperacyjnym co potwierdzały przeprowadzane wcześniej badania.
Zgodnie z zaleceniami specjalistów najlepiej aby pacjent bezpośrednio po wypisaniu z szpitala udał się na rehabilitację, biorąc pod uwagę długotrwałość takiej rehabilitacji i uciążliwość dojazdów do placówki stacjonarnej wartą zainteresowania jest możliwość rehabilitacji domowej prowadzonej przez fizjoterapeutę w domu pacjenta. Rehabilitacja rozpoczęta odpowiednio szybko ma również znaczący wpływ na skrócenie okresu w którym pacjent jest nieczynny zawodowo, najliczniejszą grupą pacjentów u których wykonywane są zabiegi to osoby w wieku 50-69 lat czyli w większości czynne zawodowo a sprawna rehabilitacja pozwoli im w krótszym czasie na powrót do pracy.
No comment