Wzmożone napięcie mięśniowe - Czym jest hipertonia?
Zwiększone napięcie mięśni szkieletowych czyli hipertonia to zaburzenie napięcia mięśniowego. Choć może rozwinąć się w każdym wieku to rozpoznawane jest najczęściej u dzieci oraz niemowląt. W występowaniu przybiera ona głownie dwie postacie: spastyczność oraz sztywność. Choć obie dotyczą hipertonii to mają odrębne podłoże przez co znacznie się od siebie różnią.
Hipertonia spastyczna wynika z zaburzeń związanych z uszkodzeniem ośrodkowego neuronu ruchowego, który wyłącza hamujące działanie układu piramidowego. W efekcie czego dochodzi do hiperaktywności mięśni które powoduje zaburzenie ruchowe ze wzmożeniem tonicznych odruchów na rozciąganie. Opór w takim przypadku wzrasta proporcjonalnie do szybkości wykonywania takiego rozciągania. Wśród najczęstszych przyczyn powstawania spastyczności są udary mózgu, uszkodzenia rdzenia kręgowego, urazy czaszkowo – mózgowe oraz w przebiegu chorób o charakterze neurodegenarycyjnym.
Hipertonia obejmująca sztywność powstaje na wskutek uszkodzenia układu pozapiramidowego. W odróżnieniu od spastyczności, sztywność jest plastycznym wzmożeniem napięcia mięśniowego co oznacza że opór przy rozciąganiu mięśnia jest równomierny (typ rury ołowianej) lub skokowy ( typ koła zębatego). Dochodzi do niej w wyniku uszkodzenia istoty szarej oraz niedoboru dopaminy. Może dochodzić do niej w wyniku przebiegu różnych chorób w tym także wrodzonych dziecięcych.
Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka - przyczyny oraz objawy
Wśród głównych przyczyn zaburzeń napięcia mięśniowego wymienić można zaburzenia układu nerwowego. Często do hipertonii dochodzi u dzieci o niskiej masie urodzeniowej, wcześniaków oraz w przypadku niedotlenienia czy zatrzymania krążenia. Kolejnymi z obserwowanych przyczyn wzmożonego napięcia mięśniowego mogą być nieprawidłowo wykonywane czynności pielęgnacyjne u noworodków oraz niemowląt. W przypadku nie ustępowania objawów u takich dzieci w dłuższym okresie czasu oraz zauważalnego ich pogłębiania może być to oznaką cięższych schorzeń i zaburzeń. Wśród nich można wymienić:
- mózgowe porażenie dziecięce
- zaburzenia metaboliczne i genetyczne
- wrodzone i nabyte uszkodzenia układu nerwowego
- guzy mózgu
- wodogłowie
- rozszczep kręgosłupa
Wśród objawów wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowlaków można zaobserwować:
Objawy u dzieci starszych
Przejawem uszkodzenia struktur centralnego układu nerwowego może być brak selektywnej kontroli nad dystalnymi częściami kończyn i nieprawidłowe sterowanie ruchem. Prowadzi to do zaburzeń nie tylko układu ruchu ale i niewłaściwej postawy.
Wzmożone napięcie mięśniowe u dorosłych
Do wzmożonego napięcia mięśniowego u dorosłych może dochodzić na wskutek powikłań przy występowaniu chorób nowotworowych, chorób układu nerwowego, SM czy też Parkinsona. Również w przypadku urazów, wypadków z uszkodzeniem okolic głowy oraz kręgosłupa może dojść do wystąpienia spastyczności. Jako jedna z przyczyn można wymienić też udar.
Procesy rehabilitacyjne w leczeniu hipertonii
Bardzo duże znaczenie w przypadku noworodków oraz niemowląt ma wczesna diagnoza. Prawidłowa obserwacja pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń a w przypadkach podejrzeń poważniejszego podłoża może okazać się pomocne wykonanie przezciemiączkowego USG lub rezonansu magnetycznego którego wykonanie może zlecić lekarz. Aby wykluczyć kub potwierdzić podejrzenie schorzeń genetycznych zleca się przeprowadzenie specjalistycznych testów oraz badań.
Rehabilitacja powinna rozpocząć się jak najwcześniej w przypadku zaobserwowania nieprawidłowości, często specjalistyczne testy określające podłoże zaburzeń trwają bardzo długo i ważne jest aby proces rehabilitacji rozpocząć już podczas etapu diagnozowania. Procesy rehabilitacji po ustaleniu diagnozy opierają się o zastosowanie metod usprawniania opartych o neurofizjologię. Za główne metody uznaje się rehabilitacje metodą NDT Bobath, metodę Vojty oraz terapię MAES. Bardzo ważna jest tu odpowiednia edukacja fizjoterapeuty rodziców dziecka gdyż terapia wymaga kontynuacji w warunkach domowych, stosowania odpowiedniej pielęgnacji oraz pozycjonowania. Odpowiednia edukacja rodzica zapobiega również rozwojowi nieprawidłowych wzorców funkcjonowania.
Rehabilitacja u osób dorosłych wykorzystuje podobne metody jak u dzieci i można do nich zaliczyć PNF, Bobath oraz metodę Vojty. Jest ona oczywiście odpowiednio zmodyfikowana pod kątem potrzeb osób starszych. W przypadku osób dorosłych pakiet działań usprawniających można poszerzyć o zabiegi z zakresu fizykoterapii o działaniu rozluźniającym.
Wspomagająco do procesów rehabilitacji stosowana może być również farmakologia o której decyduje lekarz. Są to rozluźniające środki farmakologiczne stosowane doustnie lub iniekcje miejscowe z toksyny botulinowej regulujące napięcie spastycznych grup mięśniowych.
- Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- M. Drużbicki, G. Przysada, Rating balance and risk of falls in patients with hemiparesis after stroke, ,,Young Sport Science of Ukraine” 2011, nr 3 s. 120-5
- Ficek W., Lewandowicz A., Hipertonia ortostatyczna – łatwa do przeoczenia i nadal o niejasnym znaczeniu, Gerontologia Polska, 26/2018.
- E. Mikołajewska, Metoda Bobath w rehabilitacji dorosłych i dzieci, ,,Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2016, nr 18, s. 7-24.
- J. Wu, J. Looper, D.A. Ulrich i in., Effects of various treadmill interventions on the development of joint kinematics in infants with Down syndrome, ,,Physioterapy” 2010, nr 90, s. 1265-1276
No comment